GARANTİLİ YATIRIMLAR VE OSMANGAZİ KÖPRÜSÜ

''Geçiş garantili yatırımlar nedir'' diye, sürekli özelimden mesaj ile soruluyor. Zira, sosyal medyada yalan haberden geçilmiyor.
Meselenin gerçeği şudur.
Gebze bağlantılı, Osmangazi Köprüsü-İzmir Otoyolu için dış finansman bulunamadı. Mecburen Milli Bankalar finanse etti. Projeyi finanse eden bankalar, Akbank, Finansbank, Garanti Bankası,Yapı Kredi Bankası, Halkbank, İş Bankası, Vakıfbank ve Ziraat Bankasından oluşuyor. Bir çeşit konsorsiyum.
Yatırım 10,3 milyar dolara mal olduğu tahmin ediliyor. Bankalar, işin kar etmemesi durumunda paralarının zayi olacağı korkusu taşıyordu. Hazine geçiş garantisi vererek, bankaları ikna etti.
Gebze-İzmir arasındaki köprü ve otoyol için farklı geçiş garantileri var. En çok köprü için ön görülmüş.
Osman Gazi Köprüsünün geçiş garantisi 40 bin araç.
Orhangazi-Bursa arasındaki geçiş garantisi 30 bin araç.
Bursa-Edremit Çıkışı arası geçiş garantisi 17 bin araç.
Edremit kavşağı- İzmir arası geçiş garantisi 23 bin araç.
Hiç araç geçmez ise, yılda ödenecek maksimum bedel 750 milyon dolar. Üstlenici şirketler, 22 yıl işletecek ve 22 yıl sonunda devredecek.
Makro bazda bakıldığında; bu yatırımın şirkete maliyeti 10,3 milyar dolardır. Ekonomiye maliyeti ise 22x750= 16,5 milyar dolardır. Ki hiç geçiş olmaz ise Hazine bu parayı ödemek zorundadır.
10,3 milyar lira yatıran şirket, 22 yılda parasını, asgari 16,5 milyar dolara çıkarcaktır.
Her işte alternatif maliyet hesabı yapmak gerekir; Devlet kedisi yapsaydı, köprünün alternatif maliyeti ne olurdu?
Dolar üzerinden, Türkiye yüzde 8 ile uluslararsı piyasadan borçlanıyor. Devlet dış kredi alarak kendi yapsaydı, 22 yılda 10,3 milyar lira için, 17,6 milyar dolar faiz ve 10,3 milyar dolar ana para geri ödeyecekti. Maliyeti. 27,9 milyar dolara ulaşacaktı.
Hiç araç geçmez ise, 22 yılda ödenecek para, 16,5 milyar dolar. Araç geçiyor. Şimdiye kadar, epey mesafe alındı. Ekonomi geliştikçe garanti edilen araç sayısına ulaşılabilir.
Ayrıca unutmamak gerekir ki, bu yatırımı ulusal bankalar finanse etti. Geçiş garantisi adı altında Hazinenin ödediği paralar, bankalara finansman bedeli olarak geri dönüyor.
Sorun, köprü ve otoyolların pahalı olmasından kaynaklanıyor. Ucuz olsa, kapasitesine ulaşacak ve yaratacağı katma değer de artacaktır. Elimizdeki boş kapasiteyi kullanmak için yeni bir yöntem bulmamız lazım. Aksi taktirde boş yere hazine para ödeyecek, yol ve köprü atıl vaziyette duracaktır.
Hazine, öncelikle şirketi devre dışı bırakmalıdır. 22 yıl süreyle, yılda 750 milyon dolar garanti bedelini ödeyecektir. Bundan kaçış yok. İşletmeciliği Karayolları devralmalı ve geçiş ücretlerini, kapasite kullanım oranlarını maksimum kılacak seviyeye düşürmelidir.
Bu sayede, dışarıdan istifadeler metoduyla, ekonomiye çok daha fazla katma değer aktarılabilir.
Şinasi Kara
Not. 3. Köprü için başka bir makale yazacağım.