VİCDAN

Vicdan kelime anlamı olarak “vece'de “ kökünden gelir ve bulmak demektir. İnsanın kendi içinde bulduğu ölçülere, kurduğu adalet ve ahlak terazisine denir. Yaşantımızda iyi veya kötü olarak yaptıklarımızın muhasebe yeridir. Hakikat manasıyla vicdan, insanın kendini duyuşu, kendisi ve Rabbi ile olan münasebetini hissetmesi, bu iki münasebet arasında kendi iç sesini yorumlayabilme kabiliyetidir. Vicdan mekanizması, insan mahiyetinde,hayrı hayır olarak tanımlayabilen, ondan inşirah duyan, şeride şer olarak tanımlayan, ondan azap duyan, onunla kendi arasını ayırmaya çalışan, bir iç mekanizmadır. Vicdanı iyi anlayabilmek için, mahiyetine yönelmek gerekir.Rivayet edilir ki insan yaratılırken kurulan meclise “Ezel meclisi” denmiş. Bir rivayete göre Allah ruhlarımıza bir başka rivayete göre zerre i asliyemize sorar:”Ben sizin Rabbiniz değil miyim? Cevap:” Evet, sen bizim Rabbimizsin.”yanıtını vermiş ruhlar. Buna ahitleşme denir. Allah sorar, kul tastik eder. Vicdanda kayıtlı olan “Evet” hakikatidir.O yüzdendir ki biz hakikatı yaşadığımızda , hayra yöneldiğimizde o “evet” i amelimizle tastik etmiş oluruz. Fakat şer işlediğimizde bu evet hakikatini unutarak hareket etmiş oluyoruz.Vicdan ezelden evet dediği için yapılan yanlışlardan rahatsız olur. 
İyilik güzel ahlaktır. Kötülük ise vicdanını rahatsız eden ve insanların bilmelerini istemediği şeydir’ ( Müslüm) Akılla yaptığımız muhakemelerde bir karar veririz. Fakat akıl, mantık, kıyas insanı yanıltabilir. Hakkı batıl , batılı hak olarak gösterebilir. Ancak vicdan insanı yanıltmaz. O istikamet üzerindedir. Daima yüzü hakka dönüktür. Bu sebeptendir ki akılla verdiğimiz kararları vicdan sorgular. Ne güzel ifade edilmiş:” Bir insanı üstün kılan, onu kendi arzu ve ihtiraslarından kurtaran, sadece vicdanıdır.” Lord Byron:” Kanunlara dayanan adli mahkemelerden, daha büyük bir mahkeme vardır ki, buda her kişinin kendi vicdanıdır.” Vicdan zişuur bir fıtrat kanunudur.Fıtrat yalan söylemez. Vicdanın mahiyeti değiştirilemez. Vicdanın sesinin susturulması kendisinde var olan 4 temel unsurların geliştirilmemesinden kaynaklanır. Bunada vicdansızlık veya vicdan körlüğü de denilebilir. Vicdanıyla, kalbiyle göremeyen insan kördür. İnsanın vicdanı körelince görmesi gerekeni görmemeye başlar. Confucius der ki :”Vicdanımız, biz onu öldürmedikçe, yanılmaz bir yargıçtır”. Vicdan miligramları tartabilecek istidatta olabilen bir teraziyken o istidat kullanılmazsa,inkişaf ettirilmezse,vicdanın sesine kulak verilmez ve fıtratın mahiyeti bozulur. İnsan vicdan mekanizmasıyla dünyaya gelir. Vicdan; ne kadar insan olduğumuzun terazisidir. Vicdan eğitimine çok önem vermek gerekir. Bu eğitim küçük yaşlarda ebeveynleri tarafından çocuklarına verilirse,toplumda vicdanlı,duyarlı bireyler yetişmiş olur. İnsan iç sesini bazen susturmaya çalışır. Çünkü suçluluk duygusunu yok etmek ister. Vicdanın 4 temel rükn-i vardır. 1- İrade 2- Şuur 3- His 4- Latifei Rabbaniye İrade: Vicdan bize yapabileceğimizi  yükler.Mesela ; Rahat yatakta uyurken zulüm gören insanların acılarını fısıldar.Fazilet odur ki orada cereyan eden şeye karşı insan bir mükellefiyetin altına girsin ve yapabileceği ne varsa yapsın. Bu duyguyu doğrudan insana veren şey vicdandır. His:Hisler 2 kısma ayrılır.1-Harici hisler 2- Batını hisler Hissin Gaye'si muhabbetullahtır.Kainatta görülen duyulan her şeyin insanı, kendisinden yüce bir varlığa götürmesi gerekir. Şuur:Şuur 2 kısma ayrılır.1- Şuur altı 2-Şuur üstü Şuuraltı kainattan hislerimiz vasıtasıyla kulağımızla,gözümüzle,aklımızla topladığımız ne kadar bilgi varsa hepsinin toplandığı bir havuz gibidir.Daha sonra o havuz da biriken malumat, çağrışımlarla şuur üstüne çıkmaya başlar. Şuuraltının temiz olması çocuk vicdanının teşekkülü açısından çok önemlidir.Havuza kirli bilgiler doldurulduğunda o malzemeden çirkin terkipler doğacaktır.Havuzun temiz tutulması gerekir.İnsan şuuraltının çocuğudur. Son olarak denilebilir ki,vicdanın genetiğiyle oynanılırsa toplumda vicdan adına bir kavram kalmaz.Vicdan mekanizması çalışmazsa onun yerine insanın dürtüleri devreye girer ve vicdanın zıddı olan dürtüsel tepkiler ve kararlar ortaya çıkar. Bu da toplumda ve bireyin kendi yaşamında ciddi sorunlara sebep olur. Toplumun vicdanı büyük sorumlulukları beraberinde getirir. Friedrich Nietzsche;” Vicdanlı ve dürüst olmak,hesaplı olmaktan iyidir.Hesap insanı makam sahibi yapar da, vicdan daha önemli bir işe yarar, insanı insan yapar.

Meleyke Mursaguliyeva