MÜSTEŞARLIK MAKAMI

Necdet Topçuoğlu

En küçük rütbeli personelden en yüksek rütbeli personele kadar Devlet memurlarından oluşan topluluğa bürokrasi denilmektedir. Her Bakanlığın bürokrasisi ayrıdır. Bakanlıkların bürokratik yapılarında çeşitli idari ve teknik kademeler bulunmaktadır. Bu kademelerin başında bulunan en yüksek rütbeli Devlet memuruna Müsteşar denilmektedir. Müsteşarlık makamı, Müsteşar ve yardımcılarından oluşmaktadır. Müsteşarlık makamı, siyasi organ olan Bakanlık makamına bağlıdır. Bakan ile bürokrasi arsındaki koordinasyonu sağlamaktadır.

Bürokrasiyi bir insan vücudu olarak düşünürsek, bütün kademeleri vücudun birer organı, Müsteşarlık makamını ise vücudun başı olarak tanımlamamız mümkündür. Nasıl ki insan vücudunu başın içindeki beyin yönetiyorsa, bürokrasiyi de bürokrasinin beyni olan Müsteşarlık makamı yönetmektedir. Beyinin vücudu sağlıklı bir şekilde yönetebilmesi için vücudun her organı ile sağlıklı bir iletişim içinde olması zorunludur. Müsteşarlık makamının da bürokrasiyi sağlıklı bir şekilde yönetebilmesi için her kademe ile organik bağlarının olması gerekir.

Müsteşarlık makamında görev yapanların sağlıklı görev yapabilmeleri için, idari ve teknik sorumluluğunu taşıdığı bütün kademeler ile görevlerinin önem ve özelliklerine göre iletişim halinde olması kaçınılmazdır. Bürokraside her organın ayrı bir görevi bulunmaktadır. Görevler yazılı kurallar çerçevesinde belirlenmiştir. Yazılı kuralların tamamını bilmeyen bir yöneticinin Müsteşarlık görevini hakkı ile yapabilmesi mümkün değildir. İşte liyakat dediğimiz kavram budur. Göreve layık olmak anlamına gelmektedir.

Müsteşar aynen bir orkestra şefi gibi olmalıdır. Orkestra şefi, her enstrümanı icra eden sanatçıyı notalara göre yönetmektedir. Şefin yanlış yönetmesi veya sanatçının yanlış icra etmesi halinde müziğin ahengi bozulmaktadır. Bürokrasinin notaları, yazılı kurallar ve görev tanımlarıdır. Sanatçıları ise kurum ve kuruluşları yöneten bürokrat veya teknokratlardır. Müsteşarın yazılı kurallar ve görev tanımlarını yeterince bilmemesi veya talimat alan yöneticilerin görevlerini gereği gibi yerine getirememesi halinde kamu görevi aynen doğru icra edilemeyen müzik gibi ahenksizleşir. Müsteşarlık makamında görev yapacak bürokratların, bürokrasinin önemli kademelerinde çalışarak yükselmeleri gerekir. Müsteşarların konu uzmanı olmalarından çok teknik ve idari konularda yeteri kadar bilgi sahibi olmaları yeterlidir. Müsteşarların liderliğindeki Bakanlık bürokrasilerinin çalışma ve uygulama esasları siyasi makam olan Bakanlar tarafından tespit edilir. Hizmetler Bakanlık politikaları çerçevesinde yerine getirilir. Bu nedenle göreve gelen Bakanların uygulayacakları politikalara göre uyum içinde görev yapabilecekleri Müsteşarlar ile çalışmaları esastır.

Cumhurbaşkanlığı Hükumet Modelinde Müsteşarlık makamı kaldırılmış olup, yerine Bakan Yardımcılıkları ihdas edilmiştir. Müsteşarlık makamının kaldırılması ile Bakanlık bürokrasilerinin bürokrat olan başı koparılmış, yerine bakan yardımcılarından oluşan siyasi bir baş monte edilmiştir. Beden bürokrat, baş siyasi olduğu için, baş ile beden arasında uyumsuzluk söz konusudur. Eskiden siyasi makam olan Bakan ile Bakanlık bürokrasisi arasındaki koordinasyon Müsteşarlık makamınca sağlanırken, Bakan yardımcılıkları modeli bu hizmeti karşılayamamıştır. Bu nedenle Bakanlık makamı ile bürokrasi birbirinden kopmuştur.

Göreve getirilen bakan yardımcılarının kariyerleri incelendiğinde, bırakınız yazılı kuralları bilmeyi, bakanlıkla ilgili konularda bir makale bile okumadıkları görülmektedir. Bu durum, kurumlar arasında olması gereken organik bağların felç olmasına neden olmuştur. Felç olan bir beden bırakınız hizmet vermeyi, kendi ihtiyaçlarını bile karşılayamamaktadır. Bakanlıklar Devlet hizmeti veren organ olmaktan çıkmış, siyasi çıkar sağlanan organlar haline gelmiştir. Türkiye de meydana gelen durum budur.

Devlet, memuru ile ayaktadır. Siyasiler gelip geçicidir. Bürokratlar devletin canlı hafızalarıdır. Bürokratik sistemi işletecek organlar arasındaki bağları kopartırsanız devleti yönetemezsiniz. İşte yönetemeyişinizin sebebi budur. Bir an önce Müsteşarlık Makamını yeniden kurarak bürokrasiyi uyumsuz başlılıktan kurtarmak gerekir. Son günlerde bürokrasi olaylar karşısında kafası koparılmış tavuk gibi çırpınmaktadır. İşte bunun sebebi Koordinasyon merkezi olan Müsteşarlık makamını yok etmenizdendir.

(06, Mayıs, 2023-Ankara)