İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE GLASGOW ZİRVESİ

Necdet Topçuoğlu

Yerküre, uçsuz bucaksız evrende yer alan sayısız yıldız ve gezegenler sisteminin küçük bir parçasıdır. Boşlukta mavi bir bilye gibi görünen dünyamız insanoğlunun ortak vatanıdır. Bu ortak vatanda 6 bin ayrı dili konuşan 8 milyardan fazla insan yaşamaktadır. Küresel iklim değişikliği sebebiyle Yer Kürenin feryadına sebep olan bozulmaları sırasıyla inceleyelim.

İnsanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için çeşitli ihtiyaçları bulunmaktadır. Ancak bunların arasında öyle ihtiyaçlar vardır ki bunlar yaşamın devamında olmazsa olmaz kabilinden ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçları sırası ile analiz edersek; önce doğduğumuzda ciğerlerimize dolan ve ölürken son nefesimizde dışarı verdiğimiz “hava gelir” Dünyada insan nüfusunun az olduğu yıllarda hava ile ilgili bir sorun yaşanacağı hiç kimsenin aklına gelmezdi. Ancak dünyamızda belli bir oksijen ve karbon rezervi bulunmaktadır. Bu rezervler, fotosentez ve yanma süreçleri üzerinden kendi kendilerini sürekli yenilediği için dünyanın doğal dengesi korunmaktadır.
Ancak gelişen teknoloji ve artan insan nüfusu zamanla hava kalitesinin bozulmasına neden olmuştur. Hiç kimse bir gün, 2 milyon adet kimyasal maddenin oluşturduğu okyanusta yaşayacağımızı aklına getirmiyordu. Yine hiç birimiz kirlilik sebebiyle 1-2 santigrat derece normalin üstünde ısınan havanın sera etkisi yaparak yaşamı tehdit edeceğini düşünemiyorduk. Kirlenen hava sebebiyle oksijen karbon dengesinin bozulacağını, bu durumun dünyanın çevresini kaplayan atmosferdeki ozon tabakasını deleceğini, bu sebeple enerji kaynağımız olan güneş ışınlarının yaşamı tehdit edeceğini aklımıza bile getirmiyorduk. Sonunda insanoğlu bunların olabileceğini, hiçbir şeyin tükenmeyecek kadar sonsuz olmadığını acı tecrübelerle görmüş oldu.
İnsanoğlu ile Doğa arasında karşılıklı akit edilmemiş bir mukavele söz konusudur. Doğa diyor ki beni kirletme, beni hor kullanıp sömürme, şayet bunları yaparsan benim bünyemde yaşayabilme imkanını kaybedersin. Beni terk etmek istersin ama gidecek başka bir gezegen de bulamazsın. Acaba bulabilir mi? Bunu zaman gösterecektir.

Yaşamın devamı için ikinci önemli madde “su” dur. Dünyamızın %70’i sularla kaplıdır. Ancak bunun %90’nı ise tuzlu sulardır. Geriye kalan %10 oranındaki tatlı suyun ise %1’i ancak insanoğlu tarafından kullanılabilecek durumdadır. İnsanoğlu genellikle suyun bol olduğunu hiç azalmayacağını sanıyordu. Hatta suyun bolluğunu ifade etmek için o kadar çok ki sudan ucuz denilirdi. Ne zamanki dünya nüfusu 8 milyar sınırına geldi, yaklaşık 1 milyar insan içilebilir temiz su bulabilmekten mahrum duruma düştü, insanoğlu bu konuda da tehlikenin büyüklüğünü anlamış oldu. İnsan denilen yaratık ağlayarak doğar, yaşamı boyu ağlaması ve feryadı hiç tükenmez. Çünkü yaşamın kendisi bir kavgadır. Bu kavgayı kazanmadıkça yaşamı sürdürebilmesinin imkanı yoktur.

Aynı yerküreyi vatan edinmiş insanlar arasında bir gün su savaşları olacağını söylemek için kahin olmaya gerek yoktur diye düşünüyorum. Akarsuların sanayi ve evsel atıklarla nasıl kirletildiği hepimizin malumudur. Bilinçsizce kullanılan zirai mücadele ilaçları ve kimyasal gübreler sebebiyle yer altı sularının ne ölçüde kirlenerek kullanılmaz hale geldiği araştırmalarla sabittir.

Yaşamın diğer olmazsa olmaz niteliğindeki maddelerinden biriside “toprak”tır. İnsanoğlu için toprak demek ekmek demektir. Biz ekmeğimizi topraktan kazanıyoruz. Dünya nüfusunun az olduğu yıllarda toprağında hiç bozulmaz bir varlık olduğu sanılıyordu. Halbuki toprak bizi besleyen, büyüten öldükten sonrada kara bağrına alan bir ana gibidir. Biz yanlış gübreleme, sulama ve ilaçlama ile onu da öldürmeyi başarabildik. Kimyasal gübreler, her on yılda bir toprağın 2,5 cm.lik kısmını çoraklaştırarak yok etmektedir. Demek oluyor ki 100 yılda 25 cm kalınlığındaki toprak katmanı yanlış gübreleme sebebiyle çoraklaşarak elden çıkmaktadır. Zaten tarımsal üretim bu kalınlıktaki bir toprak katmanı üzerinde yapılmaktadır.

İnsanoğlu doğanın dengesini bozmakla bitkisel hayatın da yok olmasına neden olmaktadır. Bu sebeple yağış rejimi bozulmakta, yağmurlar sel şeklinde yağdığından toprağın en değerli kısımları yıkanarak denizlere sürüklenmektedir. Bozulan ekolojik durum sebebiyle rüzgarlarda çok değişik esmektedir. Her yıl sel ve rüzgar erozyonu sebebiyle milyonlarca ton toprak altımızdan kayıp gitmektedir.

Yaşamın çok önemli ihtiyaçlarından bir diğeri de “enerji”dir. İnsanoğlu enerji ile ateşin bulunmasından sonra tanışmıştır. Dünya enerji kaynakları yönünden de alarm vermeye başlamıştır. Sonuçta kömür rezervleri ve petrol kaynakları sınırsız değildir. Gelişen teknolojiler ve artan insan nüfusu sürekli enerji kaynaklarını tüketmektedir. Fosil yakıtlar bir gün gelecek mutlaka tükenecektir. Tanrının insanoğluna bağışladığı en önemli nimet olan akıl, yenilenebilir enerji kaynakları konusunda yeni buluşlar elde edemez ise, geleceğe umutla bakabilmenin imkanı yok gibi görünmektedir.

Netice itibarıyla insanoğlu yukarıda saydığımız tehlikeleri görerek, 1972 yılında Stokolm’de ilk defa bir araya gelerek çevre sorunlarını tartışmaya karar vermiştir. Geçte olsa tehlikenin büyüklüğü fark edilmiş, ancak tedbir alınma yolunda önemli adımların atılması sağlanamamıştır.

Bir yandan dünya nüfusu bu hızla artıp, enerji kaynakları gittikçe azalırken, doğal dengenin bozulması sonucunda iklim ve ekoloji önlenemez şekilde bozulurken, insanlığın geleceğine umutla bakmanın mümkün olmadığını düşünüyorum. İşte son günlerde bütün dünyayı korkutan Korona Virus, bozulan ekolojik dengenin sonucunda ortaya çıkan bir tehdittir. Bu tehditler ne ilk nede son olacaktır. Bir virüs gider, bir başka virüs gelir. Önemli olan virüs üreten ortamın düzeltilmesidir. Doğa bozulan dengesini mutlaka yeniden sağlayacaktır. Doğa kendisini kirleten insanoğlunu cezasız bırakmayacaktır. Bunu gelecek nesiller mutlaka göreceklerdir.

Halen 500 milyon insan çölleşmenin meydana geldiği bölgelerde yaşamaktadır. Bu bölgelerde yaşayanlar her geçen gün iklim değişikliğinden daha fazla etkilenmektedir. 2050 yılına kadar 1 milyar kişinin iklim mültecisi olabileceği tahmin edilmektedir. Uzmanlar, iklim değişikliğinin sel, su kıtlığı ve gıda yetersizliğini de beraberinde getireceği konusunda uyarmaktadırlar. Dünya nüfusunun 2050 yılına kadar 10 milyara ulaşması beklenmektedir. Bu da beslenmesi gereken 3,4 milyar ilave nüfus anlamına gelmektedir. BM Gıda ve Tarım Örgütüne göre ise gıda ihtiyacının 2050 yılına kadar en az %70 artacağı tahmin edilmektedir. Bu durum tarım ürünlerinin artırılmasını zorunlu kılmaktadır.

Glasgow da düzenlenen iklim değişiklikleri zirvesi devam etmektedir. Zirvede, küresel sıcaklık artışının yüzyılın sonuna kadar 2 santigrat derecenin altında tutulması, hatta 1,5 derece ile sınırlandırılabilmesi konuşulmaktadır. 2050 yılına kadar sıfır karbon emisyonu hedefine nasıl ulaşılacağı masaya yatırılmaktadır. İklim değişikliği ile mücadele için 2015'te varılan 197 ülkenin imzaladığı Paris İklim Anlaşması'na göre ülkelerin ulusal iklim eylem planlarını her 5 yılda bir güncellemeleri zorunlu görülmektedir.

Biz halen bu dünyada yaşayan 6 bin farklı dili konuşan insanlar olarak aynı yer kürenin vatandaşlarıyız. Şimdi dilediğimiz gibi yaşayalım da bizden sonra ne olursa olsun deme sorumsuzluğunu taşıyamayız. İnsanoğlunun hem dönemini yaşamak, hem de neslinin devamını sağlamak gibi önemli bir görevi bulunmaktadır. Temiz aldığımız dünyayı gelecek nesillere kirletilmiş olarak bırakmak, kaynakları yönüyle zengin aldığımız dünyayı sömürerek terk etmek bizim gelecekte beddualarla anılmamıza neden olacaktır.

Sonuç olarak aileden başlamak üzere, yaşadığımız dünyayı geçmişimizden ödünç aldığımızı, gelecek kuşaklara borçlu olduğumuzu, toplumun tüm katmanlarına anlatmalıyız. Bu borcu aldığımız gibi ödemek tüm insanların boynunun borcu olmalıdır.