DNA HAKKINDA 13 ÖNEMLİ BİLGİ

Necdet Topçuoğlu

DNA, bir canlının büyümesi, yaşaması ve üremesi için gerekli olan tüm genetik şifreleri içeren molekülün adıdır. 20. yüzyılın en büyük keşiflerinden biri olan bu önemli yapıyı anlayabilmek için 13 önemli bilgi aşağıda özetle verilmiştir.

1. DNA testinin çocuk ve potansiyel ebeveyni arasındaki ilişkiyi ortaya çıkardığı bilinmektedir. Fakat DNA testi aynı zamanda havyar ya da şarap gibi ürünlerin gerçekliğini ve değerini belirlemek için de kullanılmaktadır. Gıda konusunda çalışanlar bu tekniği yaygın olarak uygulamaktadır.

2. DNA, adli tıpta 13 farklı özelliği bakımından incelenmektedir. İki farklı insanın bu 13 kriter kapsamında aynı DNA profiline sahip olma ihtimali sadece milyarda birdir.

3. Bir insanın DNA yapısı incelendiğinde, hangi hastalıklar için risk altında olduğu anlaşılabilir. Örneğin DNA mutasyonu, meme kanserinin de aralarında bulunduğu pek çok hastalık için risk oluşturmaktadır. Bilim insanları DNA sarmalı üzerinde yaptığı çalışmalarla birçok hastalığın çaresini bulma yolunda mesafe almışlardır.

4. DNA, canlının yaşadığı ortamdan etkilenen bir moleküldür. Çevresel faktörler, genler üzerinde değişiklik yaratabilir. Bu durum neden bazı insanların daha koyu tene ya da daha fazla kıla sahip olduğunu açıklamaktadır. Küresel iklim değişikliklerinin canlıların DNA’larında değişikliğe yol açması kaçınılmazdır.

5. Bilimkurgu yapıtlarında sıklıkla rastladığımız "mutasyon" terimi, gen diziliminde meydana gelen değişikliklere verilen isimdir. Bir canlının genomu içindeki DNA ya da, RNA diziliminde meydana gelen kalıcı değişmeler olarak tanımlanmaktadır. Mutasyona sahip bir organizmaya ‘’mutant’’ ismi verilir. Mutasyonlar, kalıtsal materyalin normal kombinasyonunu değiştirmeyen, kalıtsal yapıda meydana gelen bütün değişikliklerdir. Gen teknolojisinin ne kadar önemli olduğu yaşadığımız CoVid 19 sürecinde çok iyi anlaşılmıştır.


6. Eğer vücudumuzdaki tüm DNA molekülleri uç uca eklenseydi, 600 kez Güneş'e kadar gidip geri dönülebilirdi.

7. Bir insanın tüm hücrelerinde bulunan DNA sarmallarını açıp uç uca eklemek mümkün olsaydı, Ay'a 6000 kez gidip dönmenin mümkün olacağı iddia edilmektedir.

8. ABD ve İngiltere'nin de aralarında bulunduğu pek çok ülke bugün, mahkum edilmiş suçluların DNA bilgilerini içeren veri tabanları bulundurmaktadır. Söz konusu verilerin suça eğilimli bireylerin tespit edilmesinde bilimsel olarak kullanılmaktadır.

9. Mitokondriyal DNA (mtDNA), mitokondride bulunan ve çocuğa yalnızca anneden aktarılan bir moleküldür. Bunun sebebi yumurta hücrelerinin mitokondriye sahip olması, sperm hücrelerinin olmamasıdır. Mitokondri kendi DNA'sı olan ve kendi kendini kopyalayan bir organeldir. İnsan gibi seksüel üreyen canlılarda mitokondri sadece anneden çocuklarına geçmektedir. Bu durum özellikle kısa zaman dilimleri ve tür içinde yapılan karşılaştırmalarda köken ağacının çıkarılmasını kolaylaştırmaktadır. Çünkü sadece dişilerden oluşan ve birbirine karışmayan zincirler oluşturulabilmektedir.

10. Her insanın DNA yapısının %99'u birbiriyle aynıdır. Bir baba/anne ve çocuğunun DNA yapısının ise %99.5'i birbiriyle aynıdır. Şempanzelerle, insanların DNA’sının yaklaşık %99’unun aynı olduğu ifade edilmektedir. Neredeyse özdeş bir DNA dizilimine sahip olunmasına rağmen bu kadar temel farklılıklar görülmesi, farklı olan DNA parçalarına bağlı bulunmaktadır. Bazı canlıların ortak atadan gelmeleri normaldir. Ancak ayrışma başladıktan sonra DNA parçalarında farklılıklar meydana gelmektedir. Yapılan araştırmalar, insan DNA’sı ile, muz DNA’sının %55 oranında birbirine benzediğini göstermektedir.

11. Tüm organizmanın bilgisini içinde bulunduran bu karmaşık yapı, temelde yalnızca dört bileşenden oluşmaktadır. Bunlar adenin, guanin, timin ve sitozin isimli nükleotidlerdir. Dünya üzerinde bildiğimiz tüm canlılar kalıtımlarını DNA molekülünün bu dört nükleotidiyle kodlamaktadırlar. Söz konusu kodlar tüm canlılarda aynıdır. Her canlının mutlaka bir DNA’sı bulunmaktadır. Evrensel kodlar diğer canlılara transfer edildiğinde de çalışabilmektedir. Örneğin insülin hormonunu algılayan genin bakterilere aktarılması sayesinde şeker hastaları için ucuz ve çok miktarda insülin üretilebilmektedir.

12. Her insanın DNA'sı tamamen kendine özgüdür. Tek bir istisna dışında, tek yumurta ikizlerinin genomları yani DNA dizilimleri aynıdır. Cinsiyet, kan grubu, saç ve göz rengi gibi bizi biz yapan birçok özelliğimiz DNA tarafından belirlenmektedir. Bu nedenle tek yumurta ikizleri birbirine çok benzerler.

13. Bilinenin aksine, DNA'yı James Watson ve Francis Crick keşfetmemiştir. Bu keşfin arkasındaki esas isim, 1869 yılında beyaz kan hücrelerinin çekirdeğinde bu moleküle rastlayan İsviçreli biyokimyager Friedrich Miescher'dir.