AYŞE SUCU - İtibar iş ahlakındadır...

Ahlak nedir sorusunun en doğru cevabını bilemeyebiliriz. Ancak en azından yanlış olmayan kapsamlı bir tanım yapabiliriz. Ahlak, toplum tarafından erdemli olduğu düşünülen davranışlar bütünüdür. Peki, erdemli davranışlar hangileridir? Bir liste hazırlamak çok zor. Eski dünyada erdemli davranışlar başlığının altında belki de ilk sırada şecaat (savaş alanında gösterilen yiğitlik, cesaret) gelirdi. Platon, Aristoteles vb. filozofların veya İslam düşünürlerinden İbn-i Sina, Farabi gibi isimlerin dört temel erdeminden biriydi cesaret. Neden? Çünkü o zamanlar savaş, insan hayatının bir parçasıydı. Bugün ise erdemli davranışların başında iş ahlakı ve çalışkanlık geliyor. Daha doğrusu gelmelidir. Nitekim bir zamanlar savaş alanında kazanılanlar artık iş alanında kazanılmaktadır.
İş ahlakı, çalışanların amaçlarına ilişkindir. Çalışanların amacı üretim yapmak ve ürettiğinin karşılığında hak ettiği kadarını almak olmalıdır. İş ahlakının oturmadığı, erdemsiz davranışlar sergileyen bir toplumda, işi üstlenenler, ürettiklerinden fazlasına talip olurlar.

GÜVENİ SAĞLAYAN KURALLARA SADAKATTİR 
Piyasaların en önemli unsuru güvendir. Tüketicilere dahi güven sağlayamayan bir piyasa doğal olarak yatırımcılara güven veremez. Bu tip bir piyasada iktisadi atılım mümkün değildir. Yazılı kurallar koyup onları en düzgün şekilde işleterek güveni tesis etmek kolay gibi gözükebilir. Ancak yazılı kurallar her an, her yerde işlemez. Bütünü oluşturan sözlü kurallardır, teamüllerdir. Eskilerin ifadesiyle maşeri vicdandır yani toplumun bütün kesimlerinin benimsediği ortak değerlerdir. İş ahlakı bu değerlere bu sözlü kurallara olan sadakattir. Bir yerde, “haftaya teslim ederim” denilen eşya gününde teslim edilmiyorsa, “200 birim paraya yaparım” denilen iş için sonradan “bu para yetmez tahminimden çok iş varmış” denilip tekrar pazarlık ediliyorsa, tamir işinde alt taraf tamir edilirken üst taraf bozuluyorsa, taşıtılan mal kırılıp çizilip bu durum saklanıyorsa, ayıplı mal satılıyorsa, orijinal diye yan sanayi parça kullanılıyorsa orada iş ahlakından bahsedilemez. İş ahlakının olmadığı ülkelerde evinde basit bir tadilat yaptırmak dahi beklenmedik maddi ve psikolojik maliyetlere yol açarak adeta bir çileye dönüşür.

ULUSLARARASI FİRMALARIN ÖZELLİĞİ
Bir toplumun itibarı ürettiği mallara ve hizmetlere olan güvenle ölçülür. Örneğin Alman arabalarına olan güven, onların disiplinli ve dürüst üretimleri sonucunda ortaya çıkmıştır. Dünyanın hemen hemen her yerinde en iyi araba üreticileri olarak Almanlar görülür. Bu itibar onların ne ihtişamlı tarihlerinden ne de ihtişamlı saraylarından gelir. Bizzat iş ahlaklarından kaynaklıdır.
Sermaye birikmiş emektir. Sermayenin ahlakı da emeğin birikmiş ahlakıdır. Tabanda iş ahlakının yerleşmediği bir toplumda, çeteleşmiş sermayenin yönetimle olan ahbap çavuş ilişkisi doğal sürecin bir sonucudur.