ÖMER HAYYAM

Bugün 28 Ordibehişt (17/18 Mayıs) İran'da Ömer Hayyam günü olarak bilinmektedir.

Gıyased-din Eb'ul-Feth Ömer İbni İbrahim el-Hayyam, 17/18 Mayıs 1048 yılında Nişabur’da doğdu. Babası çadırcı olduğu için Farsçada çadırcı anlamına gelen soyadını babasının mesleğinden aldı. Zamanının ünlü veziri Nizamü’l-Mülk ve Hasan Sabbah ile aynı medresede eğitim aldı. Alp Arslan ve Selçuklu Sultanı Melik-şah’tan büyük yakınlık gördü.

Ömer Hayyam çok iyi bir tıpçı, matematikçi, filozof, astronom ve edebiyatçıdır. Bu yüzden Farsçada her şey bilen anlamına gelen “heme-çiz-dân” lakabını aldı. Astronomide yaptığı çalışmalardan dolayı NASA küçük bir gezegene Ömer Hayyam adını vermiştir.

Hayyam, İran ve doğu edebiyatında rubai türünün kurucusuydu ve rubailerini yazarken oldukça kolay anlaşılan, akıcı ve açık bir dil kullandı. Şiirlerinde gerçekçiydi. Hayyam; dörtlüklerinin konusunu aşk, şarap, dünya, insan hayatı ve yaşama sevinci gibi temalardan seçti. İnsan hayatının ana dokularına felsefi bir gözle baktı.

Hayyam, aynı zamanda dünya bilim tarihi için de önemli bir yerdedir. Günümüzde kullanılan Miladi ve Hicri takvimlerden çok daha hassas olan “Celali Takvimi”'ni 21 Mart 1079 yılında hazırladı. Hayyam’ın yazdığı en büyük eseri Cebir Risalesi'ydi. Binom Açılımını ilk kullanan bilim adamıdır.
Hekim Ömer Hayyam hiç evlenmedi ve 4 Aralık 1131'de doğduğu yer olan Nişabur'da vefat etti.

Şu testi, benim gibi inleyen aşık imiş
Bir güzelin zülfünün esiri imiş
Onun boynunda gördüğü şu kulp;
Bir sevgilinin boynuna sarılı el imiş.

Çev. Nasrin Zabeti