Hem ittifaka hem de partilere ayrı ayrı mühür vurulursa ne olacak?

"Seçmen isterse mührünü yalnızca tek bir partiye basabilir, isterse yalnızca ittifak bölümüne"

Hürriyet yazarı Sedat Ergin, 24 Haziran'da yapılacak baskın seçime ilişkin olarak merak edilen soruların yanıtlarını verdi . 

"Bir süredir 24 Haziran’da ilk kez ittifak sisteminin işleyecek olması nedeniyle yeni sistemde oyların nasıl kullanılacağı ve nasıl hesaplanacağı konusunda sorularla karşılaşıyorum" diyen Ergin, "Kısa bir yazı dizisi içinde bu soruların yanıtlarını vermeye çalışacağım" ifadesini kullandı.

Ergin'in "24 Haziran soruları (1) İttifak için nasıl oy kullanacağım" başlığıyla (6 Haziran 2018) yayımlanan yazısı şöyle:

Yöntem olarak önce milletvekili seçimi için nasıl oy kullanılacağı başlığıyla yola koyulup, şu sorulara yanıt arayabiliriz:

“Yalnızca ittifaka oy atabilir miyiz? Hem ittifaka, hem de bir partiye oy kullanabilir miyiz? Bu seçeneğe yöneldiğimizde, ittifakla birlikte en çok kaç parti için oy verebiliriz? Mührü ittifaka değil de, ittifak bünyesindeki birden çok partiye basabilir miyiz?”

*

Oy kabinine giren seçmenler, sandık kurulu tarafından kendilerine verilmiş olan oy pusulasında üstünde ‘CUMHUR İTTİFAKI’ ve ‘MİLLET İTTİFAKI’ olmak üzere iki hane ve ayrıca bunların altında partilere ayrılmış bölümlerle karşılaşacak.

Geçen mart ayında kabul edilen ve kısaca ‘İttifak Yasası’ olarak adlandırılan 7102 sayılı yasayla seçim sisteminde ilk kez oy pusulalarında ‘ittifak alanı’ kavramı getiriliyor. Bu kavram, yasada “İttifak alanı, ittifak unvanı bölümü ile aralarındaki boşluk dâhil ittifak yapan siyasi partilerin sütunlarının tamamını ifade eder” şeklinde tanımlanıyor.

Düzenlemenin mantığı, bu alana mührünüzü bastığınız sürece oyunuzun boşa gitmemesini esas alıyor ve bu çerçevede seçmenlere çoklu oy kullanma imkânı da tanıyor.

Buna göre, seçmen isterse mührünü yalnızca tek bir partiye basabilir, isterse yalnızca ittifak bölümüne... Ayrıca, hem ittifak bölümüne, aynı zamanda bunun altındaki parti alanlarına da basabilir mührü. 

*

Görüleceği gibi, sistem seçmene geniş bir serbesti sunuyor. Ancak iş hesaplamaya geldiğinde işler değişiyor. Çünkü her oy kullanma kalıbı, farklı bir hesaplamaya yol açıyor ve dolayısıyla sonuca da farklı bir şekilde yansıma potansiyeli taşıyor. Bu nedenle seçmenin oy kullanırken bunu bilerek hareket etmesinde yarar var.

Şu hususu gözden uzak tutmamak gerekiyor. Çoklu oy kullanma olsa da hesaplamada ‘oy tektir’ ilkesi geçerli. Hesaplamada şu kriterler esas alınıyor:

- Pusulada yalnızca tek bir partiye mühür basılmışsa, oy o partiye yazılıyor.

- Pusulada yalnızca ittifaka mühür vurulmuşsa, oy ‘ittifak ortak oyları’ sütununa yazılıyor.

- Pusulada hem ittifaka, hem de tek bir partiye mühür vurulmuşsa, oy o partiye atılmış sayılıyor.

- Pusulada mühür ittifak bölümüne taşacak şekilde parti alanına vurulmuşsa, oy yine partiye sayılıyor.

- Pusulada hem bir ittifaka, hem de birden çok partiye (örneğin CHP, İYİ ve SP’ye ayrı ayrı) mühür basılmışsa, o takdirde bu oy ittifak için kullanılmış sayılıyor, ‘ittifak ortak oyları’ hanesine yazılıyor.

*

Gerek yasada gerek uygulamayı düzenleyen Yüksek Seçim Kurulu’nun 6 Mayıs 2018 tarihli 135-1 sayılı genelgesinde özetleyerek aktardığımız şu bölüm önemli: “(1) Bir partiye ayrılan alana, (2) hem bir partiye hem de ittifak unvanı bölümüne,(3) ittifak unvanı bölümüne taşacak şekilde partiye basılması hali dışında... yalnız ittifak alanı içerisinde “EVET” mührünün basıldığı her durumda, bu oy pusulaları da kabul edilir.”

Bir sonraki cümlede bu oyun “ittifakın ortak oyları sütununa işaretleneceği” belirtiliyor.

Yapılan düzenleme, ittifak alanına mührün vurulduğu her durumda oyun geçerli kabul edilmesini esas alıyor. Bir başka anlatımla, oy pusulasının ittifak bölümüne mührü 20 kere bile bassanız, ‘her durum’ kategorisine gireceği için, bu oyun da ‘ittifak ortak oyları’ hanesine işlenmesi gerekecek.

*

AK Parti-MHP ittifakının bu düzenlemeyle neyi amaçladığını tahmin etmek güç değil. İttifak sisteminin devreye girmesi nedeniyle hatalı oy kullanma ihtimallerini asgariye indirmek, böylelikle oy iptallerini önlemek amacıyla bu yola gidildiğini düşünebiliriz.

Düzenlemenin mantığını “Mührünü ittifak alanına vur da nasıl vurursan vur” diye özetleyebilmek mümkün.