Fındık piyasası yabancı şirketlerin tekelinde
CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, TBMM'de yaptığı basın açıklamasında Fındıkla ilgili raporunu paylaştı. Raporunda fındığın milli ürün olmaktan çıktığını söyleyen Sarıbal ,FİSKOBİRLİK'i de eleştirdi.
Sarıbal’ın Fındık raporunda şu başlıklar öne çıktı:
* Fındık yetiştiriciliği Karadeniz Bölgesi’nde yaklaşık 2 milyon üreticinin (400 bin aile işletmesinin) geçim kaynağını oluşturmaktadır.
* Fındıkta yaşanan kavganın ve kooperatiflerin tasfiyesinin asıl amacı fındık üreticilerinin altın tepside ulusötesi tarım ve gıda şirketlerine peşkeş çekilmesinden başka da bir şey değildir.
* Kavga ulusötesi fındık tekelleri ile ülkesi tarafından yalnız bırakılan fındık üreticileri arasındadır.
DÜNYA’DAKİ FINDIĞIN YÜZDE YETMİŞİ TÜRKİYE’DE ÜRETİLİYOR
Ülkemiz dünya fındık üretiminin yaklaşık yüzde 70’ini gerçekleştirmektedir; Türkiye’yi İtalya, Gürcistan ve İspanya izlemektedir.
2015 yılı itibariyle 703 bin hektar arazide fındık yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Türkiye’nin son 15 yıllık fındık ihracat ortalaması 240 bin ton/iç karşılığı 480 bin ton kabuklu fındık olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde fındık ihracatı tarım ürünleri ihracatının yaklaşık yüzde 15’ini tek başına karşılamıştır.
FİSKOBİRLİK TABELA ÖRGÜTÜNE DÖNÜŞTÜRÜLDÜ
2000’li yılların başında, Türkiye’de tarımı çökertmek ve böylelikle kendi ürün fazlalarına yeni pazarlar yaratmak için, emperyalizmin uluslararası mali örgütlenmelerinden IMF ve Dünya Bankası, mevcut tarımsal destekleme sisteminin tümüyle ortadan kaldırılarak, tarım sektörünün giderek artan boyutlarda piyasa güçlerine teslim edilmesi için “reformlar” dayattılar. Yeni dünya ekonomik düzenine yapısal uyum programı çerçevesinde dayatılan özelleştirme saldırısından Tarım Satış Kooperatifleri de payını aldı.
Fiskobirlik fındık üreticilerinin haklarını korumak için mücadele eden bir örgüt değil; tüccarların her türlü ayak oyunlarıyla at koşturduğu bir yapıya doğru hızla yol aldı. Gelinen süreçte çiftçiden koparılarak bir tabela örgütüne dönüştürüldü.
BEŞ FİRMA TEKİLİNDE
Dünyanın en büyük dört çikolata üreticisinden biri olan İtalyan Ferrero, 2014 yılında dünyanın en büyük fındık ihracatçısı ve 12 yıldır Türkiye’nin ihracat şampiyonu olan Oltan Gıda’yı satın aldı. Ferrero Nisan 2017’de Oltan Gıda’nın ismini “Ferrero Fındık” olarak değiştirdi. Ferrero’nun dünyada yaygın olarak tüketilen ve kendi pazarında jenerik ürün niteliğine yaklaşan Nutella’nın üretiminde fındık kullanılmaktadır.
Günümüzde üretilen fındığın yarısını beş firma alıp-ihraç etmektedir. Fındık piyasası “serbest” değil, “tekelci” yapıdadır. 2015 yılında toplam 2,8 milyar dolarlık fındık ihracatının yüzde 46’sı üç ulus ötesi şirket tarafından (Oltan/Ferrero 827 milyon $, Progıda 352 milyon $, Stelliferi 125 milyon $) gerçekleştirilmiştir.
FINDIK FİYATLARI YERDE SÜRÜNÜYOR
Fındık piyasasında güçlü bir müdahale kurumu bulunmadığı için piyasa birkaç şirketin inisiyatifine kalmıştır. Tekelleşmeden dolayı piyasada arz/talep dengesi sağlanamamaktadır. Bu nedenle 2015-2016 sezonu başında kilosu 15 TL olan fındık fiyatı 9 TL'ye kadar düşmüştür.
Tarım Bakanı referandumdan sonra Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) fındık almaya başlayacağını açıkladı. Ancak dağ fare doğurdu, fındığın fiyatı 10 Lira olarak belirlendi.
ÖNERİLER
* Fiskobirlik fındık üreticilerinin üretimden pazarlamaya kadar zincirin her halkasına sahip olacakları ve yönetiminidemokratik şekilde belirleyecekleri bir yapıya kavuşturulmalıdır.
* Fındık üreticilerinin bağımsız olarak sendikal örgütlenmesini sağlayacak iç hukuk düzenlemeleri yapılmalıdır.
* Fındık üreticileri eksiksiz sosyal güvenceye kavuşturulmalıdır.
* Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun’un şirketler lehine olan hükümleri kaldırılmalıdır.
* Alan bazlı gelir desteği uygulaması verim ve kaliteyi ön planda tutan bir modelle devam ettirilmelidir.
* Mevsimlik fındık işçilerinin çalışma koşulları iyileştirilmeli, fındık hasadında çocuk emeği kullanılmamalıdır.