BOYOZ (Yahudi Böreği)

Yüzyıllardır İzmir ve çevresinde tüketilen boyoz aslında bir Musevi yiyeceğidir.

Zaten artık kullanılmasa da geçmişte "Yahudi Böreği" olarak da geçtiğini biliyoruz adının.
Araştırmalar bu yiyeceğin kökeninin Sefarad kültürüne dayandığını gösteriyor. 
Sefarad kökenli Musevilerin İspanya'dan gelirken yanlarında getirdikleri bir ürün olan boyoz, doğal olarak yalnızca Ege Bölgesi'ne has bir ürün değildir.

Seferad yahudileri Ege Bölgesi başta olmak üzere İstanbul ve Anadolu'nun pek çok yerine dağıldıklarında da boyozu Anadolu halkına tanıtmışlar ama sadece İzmir ve çevresinde beğenilip, ticari bir ürün haline gelebilmiş boyoz..
Keşke yaşıyor olsaydı da, efsanevi boyoz ustaları arasında en ünlüsü efsanevi Boyozcu Avram'ın boyozlarından yemek nasip olsaydı herkese.
Kemeraltı'nda çok ünlüydü. 
Hatta Avram usta öldükten 
sonra çok sayıda fırın bu üne sahip çıkarak kendi ürünlerini "Boyozcu Avram'ın boyozları" 
adı ile satmışlardı..
Bu kadar ünlü ve yaygın bir yiyecek olan, bugün özel bir Festivali bile yapılan boyoz sözcüğünün anlamını bulabilmek için Yahudilerin 1492 yılındaki İspanya'dan Anadolu'ya gerçekleştirdikleri göçe dönmemiz gerekiyor. 
Seferad olarak anılan bu Museviler, yolculukları sırasında yanlarında sadece inançlarını değil, aynı zamanda kültürlerini de getirmişlerdir.
-Anadolu'ya geldiklerinde Judeo olarak bilinen İspanyol dilini kullanan bu topluluk, günlük yaşantılarında bu dili kullanmayı sürdürmüş ve okullarında yine aynı dille eğitim yapmıştır.
Öyle ise boyoz sözcüğünün kökenini İspanyolca'da aramak gerekmektedir. 
Bu arayış bizi Bollos sözcüğüne götürür. 
Bu sözcüğün okunuşu ise aynıdır, boyos...
İspanyolca'da yan yana kullanılan iki "L" harfi "Y" olarak okunur.
Bu nedenle bilgisayarda boyoz konusunda araştırma yapmak için "boyoz" kelimesi girildiğinde tek tük bilgilere ulaşılabilirken "bollos" kelimesi ile arama yapıldığında, hemen hemen tamamı İspanyolca binlerce bilgiye ulaşılabilir. 
Bunun nedeni boyozun hala İspanya ve ilişkili ülkelerde popüler bir yiyecek olmasıdır.

Günümüzde, İspanya'da, Güney Amerika ülkelerinden Şili, Arjantin ve Peru'da yaygın olarak tüketilen boyoz, bizden farklı olarak şekerli de üretilmektedir. 
Ancak İzmir'de de boyozu tahinle yapan yerler mevcuttur. 
Bu nedenle bu tür boyozların şekerli bir tada sahip olduğu unutulmamalıdır.
Akademik bilgiler ne olursa olsun boyoz İzmir ve Ege kültürünün ayrılmaz bir parçasıdır. 
İster sabah, ister akşama doğru havaya yayılan enfes kokular İzmirlilere açlıklarını hissettirir.
Damaklarda yayılan lezzeti, yerlere dökülen parçaları yüzlerce yıldır bu topraklarda eşsiz Ege kültürünü yaşatır...

Sn. 
Hamdi Türkmen den.